27.09.2024 r. Sejm RP jednomyślnie podjął decyzję w sprawie ustanowienia Dnia Pamięci Ofiar Zagłady Osób z Zaburzeniami Psychicznymi na terenach okupowanej Polski podczas II wojny światowej.

Pomysłodawcami projektu uchwały nie byli politycy, lecz przedstawiciele świata nauki i działacze społeczni: dr hab. n. med. Tadeusz Nasierowski, mgr Grażyna Herczyńska (Komisja Historii Psychiatrii Polskiej Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego), a także pracownik Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy dr Maciej Jabłoński (Katedra Pedagogiki Specjalnej i Logopedii Wydział Pedagogiki UKW).

Po zakończeniu prac nad koncepcją uchwały 19 czerwca br., zespół przekazał ją posłowi Piotrowi Adamowiczowi, przewodniczącemu Komisji Kultury i Środków Przekazu, z prośbą o wsparcie w dalszym procedowaniu tej ważnej inicjatywy. 11 września br. Komisja Kultury i Środków Przekazu jednogłośnie przyjęła projekt. Dzięki współpracy i jednomyślności wszystkich posłów i posłanek (430 głosów za, 430 obecnych), 27 września br. uchwalono Dzień Pamięci, który będzie obchodzony 22 września.

Ustanowienie Dnia Pamięci jest hołdem dla ofiar ludobójczych zbrodni III Rzeszy na terenach okupowanej Polski podczas II wojny światowej, mającym na celu upamiętnienie losów najsłabszych i całkowicie bezbronnych spośród nich.  

Zagłada osób z zaburzeniami psychicznymi w Polsce podczas II wojny światowej zapoczątkowała ludobójcze zbrodnie popełniane przez III Rzeszę. W czasie pięcioletniej okupacji kraju naziści zamordowali około 20 tys. osób chorych psychicznie obywateli polskich (w tym dzieci). Byli oni truci gazem, rozstrzeliwani, głodzeni, przetrzymywani w ciężkich warunkach higienicznych, sprzyjających szerzeniu się chorób zakaźnych. Zginęli w ramach zaplanowanej przez nazistów zbrodniczej akcji zadawania „łaskawej śmierci”. Jedyną przyczyną ich eksterminacji była choroba, która według narodowo-socjalistycznej „nauki” była dostatecznym powodem uznania ich za „niezasługujących na życie”. Przynależność etniczna nie miała żadnego znaczenia, byli to pacjenci wszystkich narodowości i wyznań. Oddając hołd ofiarom, musimy również pamiętać o polskich psychiatrach, którzy próbowali chronić swoich pacjentów, ryzykowali życie, a często też ginęli razem z nimi.

Pamięć o tej bezimiennej, zapomnianej zbrodni ma ogromne znaczenie dla teraźniejszości i przyszłości. Stygmatyzacja i wykluczanie osób z chorobami psychicznymi wciąż istnieją. Musimy zrozumieć, jak takie postawy mogą prowadzić do deprawacji, i pamiętać, jakie zło mogą stworzyć. Masowe mordy, terroryzm i przemoc nadal są obecne w XXI wieku.

Wejście w życie uchwały, która zainicjowana została przez oddolną inicjatywę obywatelską, a następnie zatwierdzona przez Sejm RP, stwarza możliwość, aby 22 września został wpisany do kalendarza praw człowieka Amnesty International i uznany przez ONZ jako międzynarodowy Dzień Pamięci Ofiar Zagłady Osób z Zaburzeniami Psychicznymi. Jest to dodatkowo szansa na światowy wymiar polskiej aktywności oddolnego społeczeństwa obywatelskiego.

Podziękowania dla:

• wszystkich osób popierających projekt i podpisujących się pod petycją,
• Pana Posła Piotra Adamowicza, Przewodniczącego Komisji Kultury i Środków Przekazu,
• Pana dr Marka Szymaniaka, Dyrektora Oddziału Gdańskiego Instytutu Pamięci Narodowej,
• Pana Wicemarszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Zbigniewa Ostrowskiego,
• Pani Dziekan Wydziału Pedagogiki UKW w Bydgoszczy, profesor dr hab. Heleny Ostrowickiej
• Kongresu Zdrowia Psychicznego za współudział w zbieraniu podpisów pod petycją,
• Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, a w szczególności Sekcji Pedagogiki Specjalnej,
• Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego,
• Wydawnictwa Czarne za rozpowszechnianie idei przywracania pamięci.

Wszystkim zaangażowanym, w tym szczególnie młodzieży włączającej się w akcję zbierania podpisów pod petycją, serdecznie gratulujemy skuteczności i sukcesu!