Mobbing to prześladowanie, uporczywe nękanie i zastraszanie, stosowanie przemocy psychicznej wobec danej osoby w miejscu pracy. Termin wywodzi się od angielskiego czasownika to mob (nagabywać, napadać, zaczepiać) i rzeczownika mob (motłoch, tłum). W języku angielskim termin ma szersze znaczenie, które nie dotyczy wyłącznie miejsca pracy; odpowiednikiem polskiego mobbingu po angielsku jest na ogół workplace bullying lub workplace harassment. Workplace mobbing używany jest w tym znaczeniu jedynie w literaturze naukowej.

Nie ma określonego katalogu zachowań sprawcy, które zostaną zinterpretowane jako mobbing. Każdy mobber działa w sposób indywidualny i może dopuszczać się mobbingu w niespotykanej wcześniej formie. Mobbing może również polegać na kombinacji różnych zachowań. Co jednak istotne działania lub zachowania sprawcy nie mogą być jednorazowe. Mobbing może mieć też formę biernego zachowania.

Mobbing zazwyczaj ma na celu lub skutkuje: poniżeniem, ośmieszeniem, zaniżeniem samooceny lub wyeliminowaniem, a najczęściej odizolowaniem osoby od współpracowników.

Istotnym zagadnieniem jest odróżnienie mobbingu od łamania zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Zasada ta jest jedną z podstaw prawa pracy, która została wprowadzona do pierwszego działu Kodeksu pracy 1 stycznia 2004 roku w rozdziale zatytułowanym: Równe traktowanie w zatrudnieniu (art. 183a do 183e K.p.).

Ochroną zasady równego traktowania w zatrudnieniu objęci są: kandydaci do pracy, pracownicy oraz byli pracownicy. Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie:

• nawiązywania stosunku pracy,
• rozwiązywania stosunku pracy,
• warunków zatrudnienia,
• awansowania,
• dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych,

bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy.

Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, ze względu na jakiekolwiek okoliczności.

Agencja afiliowana ONZ, Międzynarodowa Organizacja Pracy, zajmująca się problemami pracowniczymi, definiuje pojęcie mobbingu jako obraźliwe zachowanie poprzez mściwe, okrutne, złośliwe lub upokarzające usiłowanie zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników. Obejmuje ono sprzysięganie się lub mobbing przeciwko wybranemu pracownikowi, który staje się przedmiotem psychicznego dręczenia. Mobbing charakteryzuje się stałymi, negatywnymi uwagami lub krytyką, społecznym izolowaniem danej osoby, plotkowaniem lub rozprzestrzenianiem fałszywych informacji.

Kierunki mobbowania w zhierarchizowanych strukturach organizacyjnych:

• mobbing ukośny – osoba mobbująca i mobbowana znajdują się na różnych poziomach,
• mobbing prosty – osoba mobbująca i mobbowana znajdują się na tym samym poziomie.

Mimo, że w zasadzie nie ma określonego katalogu zachowań sprawcy można wyróżnić taktyki mobbingu:

• taktyka upokorzenia,
• nieuzasadniona krytyka,
• zniesławienie,
• wyśmiewanie,
• nieodpowiednie żarty,
• obraźliwe gesty,
• sarkazm,
• publiczne krytykowanie wyglądu,
• taktyka zastraszenia,
• zakaz robienia przerw pod groźbą utraty pracy,
• groźby ustne,
• używanie wulgaryzmów,
• stosowanie przemocy fizycznej,
• przymusowe zostawanie po godzinach pracy,
• zastraszanie zwolnieniem z pracy,
• taktyka pomniejszenia kompetencji,
• taktyka izolacji,
• taktyka poniżania,
• taktyka utrudniania wykonywania pracy.

Mobbing może być działaniem bezpośrednim lub niebezpośrednim, tj. takim, w którym ofiara nie ma bezpośredniego kontaktu z osobą stosującą mobbing, a jedynie jest narażona na skutki jej zamierzonych nieetycznych działań.

Prawodawstwo polskie

Według art. 94 § 2. Kodeksu pracy mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Istotnym jest fakt, iż osobą dopuszczającą się mobbingu nie musi być pracodawca, lecz może to być przełożony lub współpracownik.

Pracodawca jest zobowiązany przeciwdziałać mobbingowi (art. 94 § 1. K.p.).

Pracownik ma możliwość dochodzenia zadośćuczynienia pieniężnego od pracodawcy za utratę zdrowia spowodowaną mobbingiem. Dodatkowo, jeżeli mobbing był przyczyną rozwiązania umowy o pracę, pracownikowi przysługuje prawo dochodzenia od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Polskie sądy dopiero od niedawna traktują mobbing z coraz większą surowością tak, jak w krajach zachodnich. W 2018 roku Sąd Okręgowy w Warszawie przyznał ofierze mobbingu odszkodowanie w wysokości 111 tys. złotych za prześladowanie jej osoby w jej pracy w jednym z ministerstw. Wciąż jednak jest to przykład odszkodowania dużo mniejszego niż w innych krajach świata.

Pojęcie mobbingu jest zasadniczo nowością w polskim prawie pracy. Z tego też względu nie ma wystarczająco jasnych i ugruntowanych powszechną praktyką kryteriów, wedle których możliwe byłoby bezsprzeczne rozdzielenie zjawiska mobbingu od takich atrybutów pracodawcy czy przełożonego jak: egzekwowanie poleceń, egzekwowanie dyscypliny czy możliwość kształtowania preferowanych postaw i zachowań międzyludzkich w środowisku pracy.

Najsurowsze prawo na świecie 

Francuskie prawo jest najsurowsze na świecie w kwestii walki z mobbingiem w pracy. Przełożony lub współpracownik, który dokona w pracy mobbingu, zwanego molestowaniem moralnym (fr. harcèlement moral), może zostać ukarany przez sąd wysoką karą grzywny do wysokości 3750 euro lub nawet karą dwóch lat więzienia. Tak wysokie kary mają działać prewencyjnie i wynikają z wieloletnich badań nad mobbingiem, zgodnie z którymi zaistnienie mobbingu wielokrotnie prowadziło nie tylko do utraty dobrego samopoczucia pracownika, ale także do utraty zdrowia oraz w szczególności do samobójstw pracowników.

Mobbing na uczelniach

Mobbing nie jest zjawiskiem obcym również w świecie akademii.

Obmawianie, kwestionowanie podejmowanych decyzji i publiczne krytykowanie pracy – to najczęstsze zachowania mobbingowe w środowisku akademickim wskazane w badaniu przeprowadzonym przez Fundację Science Watch Polska.

Polityka antymobbingowa w Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego została ustalona w październiku 2013 roku Zarządzeniem Rektora i zaktualizowana w 2014 r.